Đi bộ là một môn thể dục có rất nhiều người thường xuyên tập luyện. Trên thực tế, nhiều người bệnh suy tĩnh mạch đã bỏ thói quen đi bộ vì nghe lời khuyên của người khác hay đôi khi của chính bác sĩ điều trị. Một số khác không dám đi vì cho rằng đi bộ sẽ làm nặng thêm tình trạng suy tĩnh mạch.
Vậy thực ra đi bộ có phải là môn thể dục có lợi cho người mắc bệnh suy tĩnh mạch chi dưới?
Bơm tĩnh mạch và suy tĩnh mạch
Khi chúng ta đứng thẳng, máu trong tĩnh mạch phải thắng trọng lực để chảy về tim. Để làm được điều này, ngoài lực hút do hoạt động hít thở và sự co bóp của tim, các cơ phải ép các tĩnh mạch sâu ở chân, ở bàn chân, đồng nhịp với hoạt động đóng mở của các van tĩnh mạch. Khi cơ ở chân co, các van trong tĩnh mạch sẽ mở ra, máu được đẩy về tim. Khi cơ thả lỏng, các van sẽ đóng lại, giúp máu không chảy ngược trở lại phía dưới. Toàn bộ tiến trình đem máu trở về tim nêu trên gọi là bơm tĩnh mạch.
Bệnh suy tĩnh mạch được gây nên bởi sự hư hại của các van trong lòng tĩnh mạch. Khi đó, máu sẽ chảy ngược xuống dưới theo chỗ hở của van tĩnh mạch. Điều này làm ứ đọng và tăng áp lực tĩnh mạch. Tĩnh mạch sâu có thể chịu đựng tốt với sự tăng áp lực, trái lại tĩnh mạch nông, vốn được bao quanh bởi mô liên kết lỏng lẻo, sẽ giãn to ra và viêm.
Hiện tượng tăng áp lực tĩnh mạch do ứ đọng là nguồn gốc gây nên các triệu chứng đau nhức và khó chịu cũng như tình trạng giãn tĩnh mạch nông, phù chân, thay đổi da và lở loét.
Do đó các phương pháp điều trị suy tĩnh mạch đều hướng tới việc khắc phục tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch do ứ đọng.
Đi bộ tác động như thế nào đến tĩnh mạch?
Thể tích và áp lực trong tĩnh mạch sẽ thay đổi khi đi bộ. Trong tư thế đứng yên, với bàn chân tiếp xúc với mặt đất, sẽ không có dòng chảy tĩnh mạch. Tuy nhiên, khi gót chân được nhấc lên cao, máu từ đám rối tĩnh mạch ở phía dưới gót chân và mặt lòng bàn chân (được gọi là đám rối Bejar) sẽ được đẩy lên các tĩnh mạch sâu của cẳng chân. Sau đó, hoạt động co cơ cẳng chân sẽ đẩy dòng máu về tĩnh mạch của vùng đùi và cứ như thế, dòng máu sẽ chảy về tĩnh mạch cao hơn và về tim.
Sự co cơ khi đi bộ sẽ giúp bơm tĩnh mạch hoạt động hiệu quả. Lực ép của cơ vào hệ tĩnh mạch sâu đo được khi đang vận động tích cực chi dưới cao hơn rất nhiều so với lúc đứng yên. Điều này sẽ giúp máu được đẩy mạnh về tim và do đó làm giảm tình trạng ứ đọng và cũng như giảm áp lực trong hệ tĩnh mạch nông.
Trong thực nghiệm đánh giá sự thay đổi áp lực tĩnh mạch nông khi đi bộ, người ta luồn một kim nhựa vào lòng tĩnh mạch nông ở bàn chân của một người và nối kim với một cột nước. Ở tư thế đứng yên, cột nước sẽ dâng cao đến ngang tim. Khi gấp duỗi cổ chân liên tục, cột nước rơi xuống giữa 50-60% giá trị của nó ở tư thế đứng yên. Thí nghiệm mô phỏng hoạt động đi bộ này cho thấy áp lực trong hệ tĩnh mạch nông giảm xuống đáng kể khi di chuyển.
Như vậy việc đi bộ sẽ giúp đẩy máu từ hệ tĩnh mạch sâu về tim tốt hơn, đồng thời làm giảm áp lực của hệ tĩnh mạch nông và do đó giảm các triệu chứng và biểu hiện lâm sàng của bệnh suy tĩnh mạch.
Thực tế và khuyến cáo
Chị V.T. bị đau nhức và khó chịu chân nhiều năm không thuyên giảm. Sau khi thay đổi lối sống và đi bộ, chỉ sau một khoảng thời gian ngắn, chân của chị đã giảm đau. Chị cứ tiếp tục tập luyện bằng cách đi bộ mỗi ngày và tình trạng ngày một cải thiện. Trên thực tế, hầu hết các bệnh nhân chia sẻ cảm giác dễ chịu đôi chân hơn sau một thời gian thay đổi lối sống và tập đi bộ.
Một nghiên cứu, gần đây đã cập nhật trong y văn, cho thấy những người suy tĩnh mạch mạn tính có thời gian đi bộ ít hơn 10 phút trong một ngày có nguy cơ loét chân cao hơn nhóm người có hoạt động thể dục tích cực.
Ngoài ra, khuyến cáo của các hiệp hội phẫu thuật mạch máu trên thế giới đều khuyên bệnh nhân suy tĩnh mạch nên đi bộ.
Một điều cần lưu ý, nếu như người bệnh chưa có thói quen đi bộ, thì nên bắt đầu một cách từ từ, sau đó tăng dần thời gian và quãng đường đi được. Thời gian đầu, có thể sẽ thấy khó chịu hay đau chân khi đi, nhưng sau đó tình trạng sẽ cải thiện dần.
Việc đi bộ cần sự di chuyển linh hoạt của cổ chân mới đạt hiệu quả. Trên những người loét chân do suy tĩnh mạch, vận động cổ chân sẽ bị hạn chế, do đó cần được vật lý trị liệu cổ chân và liệu pháp giảm đau trước khi đi bộ.
Kết luận
Trừ một số trường hợp đặc biệt, người có bệnh suy tĩnh mạch chi dưới nên đi bộ. Việc đi bộ đều đặn sẽ cải thiện các bơm tĩnh mạch, giúp đẩy máu về tim tốt hơn, làm giảm áp lực tĩnh mạch do ứ đọng và qua đó góp phần làm giảm triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống người bệnh.